Życie bez oświetlenia elektrycznego wydaje się dzisiaj nie do pomyślenia. Co więcej, tak bardzo przyzwyczailiśmy się do jego obecności, że nawet chwilowy brak światła może wywołać w nas niepokój, stres i frustrację. W takich momentach nasze reakcje bywają irracjonalne, a niekiedy nawet niebezpieczne dla nas samych. Dlatego odpowiednie zabezpieczenie oświetlenia awaryjnego jest kluczowe, szczególnie w miejscach, gdzie przebywa wiele osób, a awaria może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia.
Ostatnio na naszym blogu: Osprzęt premium - przegląd wybranych serii
Spis treści
- Co to jest oświetlenie awaryjne?
- Obowiązujące przepisy prawa
- Gdzie jest wymagane oświetlenie awaryjne i ewakuacyjne?
- Wymogi techniczne dla oświetlenia awaryjnego
- Certyfikaty
- Jak działa oświetlenie awaryjne?
- Jak dobrać oprawy awaryjne i ewakuacyjne?
- Przegląd modeli oświetlenia awaryjnego
Co to jest oświetlenie awaryjne?
Głównym zadaniem oświetlenia awaryjnego jest zapewnienie światła w przypadku awarii głównego źródła zasilania. Oświetlenie awaryjne to zbiorcza nazwa dla różnych systemów, takich jak oświetlenie ewakuacyjne i zapasowe (rezerwowe). Oświetlenie zapasowe umożliwia kontynuowanie pracy w sytuacjach, w których natychmiastowe jej przerwanie byłoby problematyczne – na przykład w trakcie procesów produkcyjnych. Z kolei oświetlenie ewakuacyjne zapewnia bezpieczne opuszczenie budynku w sytuacji zagrożenia. W poradniku skupimy się na oświetleniu ewakuacyjnym i będziemy je traktować równoznacznie z oświetleniem awaryjnym.
Obowiązujące przepisy prawa
Zapewnienie odpowiedniego oświetlenia awaryjnego jest uregulowane prawnie. Kluczowym aktem prawnym w tym zakresie jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r., które określa warunki techniczne, jakim muszą odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Normy dotyczące oświetlenia awaryjnego doprecyzowane są w:
- PN-EN 1838:2013 - Zastosowania oświetlenia,
- PN-EN 50172:2005 - Systemy awaryjnego oświetlenia,
- PN-EN 60598-2-22:2015 - Oprawy oświetleniowe.
Podział oświetlenia awaryjnego wg. normy PN-EN1838:2013.
Czytaj też: Wolt, wat czy lumen. Jak wybrać żarówkę LED?
Gdzie jest wymagane oświetlenie awaryjne i ewakuacyjne?
Oświetlenie awaryjne powinno być stosowane w miejscach, gdzie przebywa większa liczba osób, takich jak:
- sale widowiskowe, kina, teatry, muzea,
- hale sportowe, lokale rozrywkowe przeznaczone dla ponad 200 osób,
- budynki użyteczności publicznej, magazyny, zakłady produkcyjne,
- mieszkania zbiorowe o powierzchni powyżej 2000 m²,
- garaże o powierzchni powyżej 1000 m².
Dodatkowo, lampy ewakuacyjne muszą być zainstalowane na drogach ewakuacyjnych, w tym również w budynkach przeznaczonych dla osób o ograniczonej mobilności.
Oświetlenie ewakuacyjne w szkole.
Wymogi techniczne dla oświetlenia awaryjnego
W przypadku zaniku normalnego zasilania, oświetlenie awaryjne musi się włączyć w ciągu 5 sekund, osiągając 50% wymaganego natężenia, a po 60 sekundach pełne 100%. System ten musi zapewniać odpowiednie oświetlenie na kluczowych obszarach:
- Drogi ewakuacyjne – muszą być dobrze oświetlone, a także umożliwiać rozpoznanie punktów bezpieczeństwa, takich jak sprzęt gaśniczy. Minimalne natężenie oświetlenia to 1 lx.
- Strefy otwarte – służące zapobieganiu panice, muszą mieć co najmniej 0,5 lx oświetlenia.
- Strefy wysokiego ryzyka – pracownicy muszą mieć zapewnione co najmniej 15 lx, aby bezpiecznie zakończyć pracę i ewakuować się.
Oprawy oświetlenia ewakuacyjnego powinny być montowane na wysokości co najmniej 2 metrów nad podłogą, z uwzględnieniem maksymalnej odległości, z jakiej widoczny jest znak. Muszą być zainstalowane w następujących miejscach:
- przy zmianie kierunku korytarza,
- na schodach i klatkach schodowych,
- przy drzwiach wyjściowych oraz w ich pobliżu,
- w miejscach, gdzie znajduje się sprzęt przeciwpożarowy, punkty pierwszej pomocy, czy przyciski alarmowe.
Oznaczenie wyjścia ewakuacyjnego w budynku szpitalnym.
Certyfikaty
Każda oprawa oświetleniowa, używana w systemach awaryjnych, musi posiadać certyfikat dopuszczenia wydawany przez Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej (CNBOP-PIB). Oznacza to, że produkt przeszedł odpowiednie testy i spełnia wszystkie wymagania bezpieczeństwa.
Jeżeli oprawy będą stosowane w miejscach, gdzie wymagana jest sterylność i wysoki poziom czystości, np. w placówkach medycznych, laboratoriach czy zakładach spożywczych, wymagany jest też atest higieniczny, który potwierdza, że materiał użyty do produkcji jest bezpieczny dla zdrowia ludzi oraz środowiska.
W naszym sklepie onelectro.pl, wszystkie oferowane oprawy posiadają wymagane certyfikaty, co gwarantuje ich jakość i niezawodność. Dokumenty można pobrać na stronie produktów w dziale "Do pobrania".
Jak działa oświetlenie awaryjne?
Oświetlenie awaryjne to system, który zapewnia światło awaryjne w sytuacjach, gdy zasilanie podstawowe zostaje przerwane. Oprawy oświetlenia awaryjnego działają na zasadzie automatycznego przełączenia na źródło zasilania rezerwowego (najczęściej wbudowanych baterii) w momencie awarii sieci zasilającej.
Oprawy są wyposażone w moduł awaryjny składający się ze sterownika i źródła energii. W większości systemów stosuje się baterie (zwykle litowo-jonowe) jako źródło zasilania awaryjnego. Zazwyczaj są to oprawy oparte na systemach autonomicznych (każda oprawa posiada własne źródło zasilania), ale dostępne są też systemy centralne (zasilanie awaryjne znajduje się w jednym miejscu, np. w postaci tzw. centralnej baterii).
Oświetlenie awaryjne w budynku użyteczności publicznej.
Czytaj też: Wolt, wat czy lumen. Jak wybrać żarówkę LED?
Jak dobrać oprawy awaryjne i ewakuacyjne?
Dobór odpowiedniego oświetlenia awaryjnego jest kluczowy dla zapewnienia bezpieczeństwa w sytuacjach zagrożenia. Na rynku dostępna jest cała gama opraw awaryjnych w tym plafony awaryjne, przemysłowe oprawy awaryjne, panele awaryjne jak i klasyczne oprawy oświetlenia awaryjnego i ewakuacyjnego.
Zazwyczaj parametry, a czasem nawet konkretne modele opraw awaryjnych są już podane w projekcie oświetlenia awaryjnego budynku. Ich dobór musi być zwykle poprzedzony obliczeniami dotyczącymi uzyskania wymaganego przez normy natężenia oświetlenia. Jeżeli potrzebujesz pomocy w dobraniu
Poniżej przedstawiono kilka ważnych kryteriów, które należy wziąć pod uwagę podczas wyboru tych opraw.
Przeznaczenie opraw
Przeglądając ofertę oświetlenia awaryjnego znajdziemy trzy podstawowe typy opraw:
-
Awaryjna – ten typ oprawy zapewnia oświetlenie awaryjne w przypadku zaniku zasilania. Jej głównym zadaniem jest umożliwienie kontynuowania podstawowych działań oraz zapewnienie ogólnego oświetlenia dróg ewakuacyjnych.
- Ewakuacyjna (kierunkowa) – oprawa ewakuacyjna, której zadaniem jest wyraźne wskazanie dróg ewakuacyjnych oraz wyjść z budynku. Wyposażona w piktogramy, wskazuje kierunek ewakuacji. Stosowana przede wszystkim na drogach ewakuacyjnych, w korytarzach, przy schodach i w miejscach, gdzie zachodzi potrzeba wyraźnego oznakowania kierunku wyjścia.
-
Ewakuacyjno-awaryjna – ten typ oprawy może być używany zarówno jako standardowa oprawa awaryjna jak i ewakuacyjna. Zależy to od umiejscowienia oprawy i zastosowania piktogramu, który zwykle znajduje się w zestawie. Montując oprawę na suficie bez piktogramu uzyskujemy oprawę awaryjną, a montując na ścianie np. nad drzwiami, z piktogramem - oprawę ewakuacyjną. Ze względu na uniwersalność jest to najpopularniejszy typ oprawy.
Strumień świetlny (moc)
Dla opraw awaryjnych, które mają zapewnić widoczność dróg ewakuacyjnych kluczowym parametrem jest strumień świetlny czyli ilość emitowanego światła, mierzona w lumenach (lm). To właśnie strumień świetlny decyduje o efektywności oświetlenia w praktyce. To na tym parametrze powinniśmy się skupić, a nie na samej mocy liczonej w watach. Strumień świetlny zazwyczaj idzie w parze z mocą, ale obecna technologia diód LED jest tak zaawansowana, że z każdą kolejną generacją modeli spada ich moc, a strumień świetlny utrzymuje się na tym samym poziomie lub wzrasta.
Projektując oświetlenie awaryjne należy uzyskać odpowiedni poziom natężenia oświetlenia, które mierzy się w luxach (lx) - np. 1 lx dla dróg ewakuacyjnych. Lux odnosi się do ilości światła (strumienia świetlnego) padającego na określoną powierzchnię. Innymi słowy, 1 lux to ilość lumenów rozproszonych na powierzchni 1 m².
Montaż opraw
Oprawy awaryjne i ewakuacyjne mogą być instalowane na różne sposoby, w zależności od konstrukcji budynku i planowanej estetyki wnętrza. Wyróżniamy następujące typy montażu:
- Natynkowy – oprawy instalowane na powierzchni ściany lub sufitu, co umożliwia szybszy montaż i łatwą konserwację.
- Podtynkowy – oprawy montowane w sposób dyskretny, bez widocznych elementów na powierzchni ściany czy sufitu.
- Sufitowy – oprawy montowane na suficie.
- Ścienny – montowane na ścianach, najczęściej stosowane do oznaczania kierunków ewakuacyjnych.
- Zwieszany – oprawy są montowane na specjalnych zawieszeniach, co pozwala na regulację wysokości instalacji. Jest to szczególnie użyteczne w wysokich pomieszczeniach, takich jak hale magazynowe.
- Flagowy – oprawy montowane prostopadle do ściany, często stosowane do oznakowania wyjść ewakuacyjnych lub w miejscach, gdzie widoczność oznaczeń jest kluczowa z różnych stron korytarza.
Większość dostępnych opraw awaryjnych to oprawy natynkowe, ale za pomocą dodatkowych akcesoriów możemy przekształcić je w wersję podtynkową, zwieszaną lub flagową.
Czas podtrzymania (autonomia)
Czas podtrzymania to czas, przez jaki oprawy awaryjne mogą działać po zaniku zasilania. Zwykle wynosi od 1 do 3 godzin, co jest wystarczające na przeprowadzenie ewakuacji. Z uwagi na małą różnicę w cenie najpopularniejsze są oprawy z 3-godzinnym podtrzymaniem.
Tryb pracy
Wybierając oprawę awaryjną spotkamy się z dwoma trybami pracy:
- Sieciowo-awaryjny (SA lub M) – oprawa działa normalnie podczas zasilania z sieci, a w przypadku jego zaniku automatycznie przełącza się na tryb awaryjny.
- Awaryjny (dawniej A lub NM ) – oprawa działa wyłącznie w trybie awaryjnym, kiedy następuje awaria zasilania. Jest stosowana głównie w miejscach, gdzie ciągłe oświetlenie nie jest wymagane, ale musi działać w sytuacjach krytycznych.
Większość lamp jest dostępnych w trybie sieciowo-awaryjnym ze względu na to, że można je łatwo przełączyć na pracę tylko w trybie awaryjnym. Służy zazwyczaj do tego zworka w obudowie.
Test
Aby zapewnić niezawodność systemów oświetlenia awaryjnego, oprawy powinny być regularnie testowane. Test polega na symulacji zaniku zasilania. Oprawy mogą być wyposażone w jeden z możliwych sposobów testu:
- Manualny (MT) – aby przeprowadzić test należy wcisnąć przycisk znajdujący się na obudowie. Oprawy z testem manualnym są tańsze, ale wymagają regularnych przeglądów przez personel.
- Automatyczny (AT) – oprawy same przeprowadzają testy w określonych odstępach czasu i za pomocą wbudowanych diod LED informują o swoim stanie. Oprawy z autotestem są droższe, ale nie wymagają ręcznych przeglądów. Ma to szczególne znaczenie jeżeli posiadamy dużą ilość opraw lub są one zamontowane wysoko.
Rodzaj soczewki
Rodzaj soczewki oprawy ma wpływ na sposób, w jaki rozprowadzane jest światło. Dwa najpopularniejsze rodzaje soczewek to:
- Otwarta – rozprasza światło na większe powierzchnie, takie jak hale lub pomieszczenia otwarte.
- Korytarzowa – skupia światło w sposób umożliwiający oświetlenie długich korytarzy.
Stopień ochrony (IP)
Stopień ochrony, czyli współczynnik IP, wskazuje na odporność oprawy na kurz i wodę. W miejscach narażonych na wilgoć lub pył, takich jak garaże czy hale produkcyjne, warto wybierać oprawy o wyższym stopniu ochrony, np. IP-65. W standardowych pomieszczeniach wewnętrznych wystarczy oprawa o stopniu ochrony IP-20.
Ochrona przed mrozem - zestaw grzewczy
W miejscach o ekstremalnych warunkach atmosferycznych, takich jak nieogrzewane magazyny czy zewnętrzne tereny obiektów, oprawy awaryjne mogą być narażone na działanie mrozu. Akumulatory powinny być ładowane w temperaturze powyżej 0°C. Aby zapobiec uszkodzeniom baterii i zapewnić optymalną temperaturę pracy, należy zastosować oprawy z zestawem grzewczym czyli grzałką, która utrzymuje optymalną temperaturę pracy baterii. Na rynku dostępne są modele opraw z zestawem grzewczym w zestawie, ale możemy też zastosować zestaw grzewczy jako akcesorium do większości modeli.
Przegląd modeli oświetlenia awaryjnego
ORION i VELLA
Popularne serie opraw ewakuacyjno-awaryjnych marki Intelight to produkty o wszechstronnym zastosowaniu, które mogą pełnić rolę oświetlenia awaryjnego jak i ewakuacyjnego. W zestawie otrzymujemy dwa popularne piktogramy, po których naklejeniu oprawy mogą być zastosowane jako oprawy kierunkowe wskazujące drogę ewakuacji. Szeroka oferta akcesoriów pozwala na dostosowanie opraw do praktycznie wszystkich zastosowań, a lampy są dostępne w wielu konfiguracjach parametrów. Produkty możemy wybrać w kolorze białym lub czarnym, a ich produkcja odbywa się w Polsce.
KASJOPEJA i OXIMIA
Typowe dwustronne oprawy kierunkowe wskazujące drogę ewakuacji. Posiadają w zestawie dwa piktogramy (większa ilość jest dostępna opcjonalnie). KASJOPEJA może zostać zamontowana sufitowo lub ściennie (uchwyty w zestawie), a OXIMIA sufitowo, ale także przez montaż ścienny, zwieszany i flagowy (za pomocą dodatkowych uchwytów).
STARLET
Seria niewielkich opraw awaryjnych stosowanych głównie jako oświetlenie awaryjne w korytarzach i strefach otwartych. Wśród serii możemy wyróżnić linie STARLET WHITE, STARLET QUAD i STARLET ROUND. Pierwsza z nich to oprawy podtynkowe typu oczka, a pozostałe to oprawy natynkowe odpowiednio w kształcie kwadratu i koła, które możemy także zamontować podtynkowo za pomocą opcjonalnych akcesoriów. Produkty są dostępne w wielu kombinacjach parametrów i w kolorach białym i czarnym.
WARS
WARS to oprawy awaryjne liniowe. Najczęściej stosowane są w warunkach przemysłowych takich jak linie produkcyjne czy magazyny. Oprawy z tradycyjnymi świetlówkami zostały zastąpione przez nowoczesne i wydajne diody LED. Mnogość dostępnych wymiarów i mocy pozwoli wybrać model najbardziej dostosowany do potrzeb.
